ผู้เขียน
ปลาหมึกใหม่ในน่านน้ำไทย งานศึกษาวิจัยจาก ม.อ.
ข่าวดี ! นักวิจัย ม.อ. เผยยังพบปลาหมึกพันธุ์ใหม่ในน่านน้ำไทย บ่งชี้ความหลากหลายชีวภาพ ห่วงสภาพแวดล้อมเสื่อมอาจทำปลาหมึกสูญพันธุ์
ดร.จารุวัฒน์ นภีตะภัฏ อาจารย์ประจำสถานวิจัยความเป็นเลิศความหลากหลายทางชีวภาพแห่งคาบสมุทรไทย คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ เปิดเผยว่า ได้ทำการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับปลาหมึกมากกว่า 30 ปี โดยทำการรวบรวมตัวอย่างสายพันธุ์ปลาหมึกเพื่อเก็บไว้ในพิพิธภัณฑสถานธรรมชาติวิทยา 50 พรรษาสยามบรมราชกุมารี โดยในระหว่าง ปี 2550-2551 ได้ร่วมกับทีมงานจากภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ทำการสำรวจศึกษาปลาหมึกในแถบคาบสมุทรไทย และพบปลาหมึก 3 ชนิดใหม่ในน่านน้ำไทย
ปลาหมึกเป็นสัตว์กินเนื้อ อาศัยอยู่ในน้ำเค็ม ในประเทศไทยขณะนี้สำรวจพบสายพันธุ์ปลาหมึกประมาณ 80 ชนิด ในทางวิชาการถือว่าปลาหมึกเป็นสัตว์กลุ่มหอยโดยทางสรีระวิทยา แต่ในส่วนของพฤติกรรมจะคล้ายกับสัตว์จำพวกปลา ด้วยมีความว่องไว สามารถเคลื่อนที่ได้เร็ว ในทางวิชาการถือว่าปลาหมึกเป็น Climax of invertebrate evolution หมายถึงสัตว์ที่เป็นสุดยอดของวิวัฒนาการในสัตว์ที่ไม่มีกระดูกสันหลัง เพราะว่าสติปัญญาของปลาหมึกมีการพัฒนาเทียบเท่าได้กับสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เมื่อเทียบแล้วก็มีความฉลาดเท่ากับสุนัข ปลาหมึกทั่วไปจะไม่มีพิษร้ายแรง แต่จะมีเพียงกลุ่มเดียวที่มีพิษถึงตาย คือ ปลาหมึกสายวงฟ้า ซึ่งพบในน่านน้ำไทยด้วย ดร.จารุวัฒน์กล่าว
สำหรับปลาหมึก 3 ชนิดใหม่ที่พบครั้งแรกในน่านน้ำไทย ได้แก่ ปลาหมึกลายเสือ mimic octopus, Thaumoctopus cf. mimicus Norman and Hochberg, 2005 เป็นการรายงานจากภาพถ่ายเป็นครั้งแรก ซึ่งพบบริเวณเกาะสาก จ.ชลบุรี มีขนาดความยาวลำตัวสูงสุด 58 มม. และความกว้างเมื่อเหยียดหนวดทั้งสองออก 600 มม. ลำตัวเป็นกล้ามเนื้อบาง มีช่องเปิดของลำตัวกว้าง สีของลำตัวเป็นสีน้ำตาลเข้ม มีขีดสีขาวประทั่วตัว มีลายสีขาวรูปตัว U บนด้านหลังค่อนไปทางท้ายตัว มีวงแหวนรูปหยดน้ำสีขาวบริเวณกลางหลัง หนวดสีน้ำตาลเข้มมีแถบสีขาวตามขวาง มีลักษณะผอมบาง และยาวมากเมื่อเทียบกับลำตัว ไม่มี ocelli หรือตาปลอมสำหรับหลอกศัตรู และมีติ่งเนื้อ (papilla) อยู่เหนือตาทั้งสองข้าง
ทั้งยังมีความสามารถในการแปลงกาย (Mimicry) ให้คล้ายคลึงกับสัตว์ชนิดอื่นๆ เป็นการปรับตัวให้อยู่รอดได้ในถิ่นอาศัยที่เป็นหน้าดินเปิดโล่ง ถูกถ่ายภาพได้ในอ่าวไทยเป็นบันทึกครั้งแรกของทั้งสกุลและชนิด และด้วยเป็นปลาหมึกหายากทำให้ปลาหมึกสายลายเสือกลายเป็นเป้าหมายยอดที่นิยมในการเสาะหาของนักดำน้ำทัศนาจร กิจกรรมดังกล่าวอาจเป็นการคุกคามต่อการดำรงชีวิตและการอยู่รอดเป็นผลให้ปลาหมึกสายลายเสือตกอยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ได้ในอนาคต
และอีก 2 ชนิดพบในฝั่งอันดามัน บริเวณ จ.ภูเก็ต คือ หอยงวงช้างกระดาษใหญ่ greater argonaut , Argonauta argo Linnaeus, 1758 จัดอยู่ในกลุ่มปลาหมึกสายจัดรวมอยู่ใน Order Octopodida เช่นกันแต่เป็นปลาหมึกกลางน้ำ การแพร่กระจายอยู่ในทะเลเปิดเขตร้อนและกึ่งร้อนทั่วโลก หนวดคู่แรกของหอยงวงช้างกระดาษแผ่ออกเป็นแผ่นซึ่งมีต่อมที่จะหลั่งสารเคมีออกมาสร้างเป็นเปลือกที่เป็นสารพวกแคลเซียมบางๆ เรียกว่าเป็น secondary shell ซึ่งแผ่นเนื้อดังกล่าวยังทำหน้าที่ห่อหุ้มและพยุงเปลือกไว้และยังทำหน้าที่ดักจับแพลงก์ตอนไว้เป็นอาหารอีกด้วย ส่วนเปลือกจะทำหน้าที่เหมือนกล่องที่ขนย้ายได้สะดวก ใช้เก็บ ห่อหุ้ม ปกป้องแพไข่ไว้จนกระทั่งไข่ฟัก
และ ปลาหมึกผ้าห่ม blanket octopus, Tremoctopus violaceus cf. gracilis Delle Chiaje, 1830 เป็นปลาหมึกในกลุ่มปลาหมึกสาย (octopus) ซึ่งเป็นปลาหมึกกลุ่มที่มีหนวดแปดเส้นในอันดับ Octopoda ครอบครัว Tremoctopodidae สกุล Tremoctopus โดยมีเพียงสกุลเดียวที่จัดอยู่ในครอบครัวนี้
ลักษณะเด่น คือ มีรูเปิด(cephalic water pore)ที่ส่วนบนและส่วนล่างของหัวด้านละ 1 คู่ รูที่อยู่ด้านบนจะมีขนาดใหญ่กว่าด้านล่างเล็กน้อย และมีแผ่นเนื้อบางๆ(web)ที่เชื่อมระหว่างหนวดคู่แรก(คู่ที่อยู่กลางด้านบนของหัว, dorsal arms)และระหว่างหนวดคู่แรกกับคู่ที่สอง (dorso-lateral arms) จะแผ่ออกเป็นแผ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งส่วนที่อยู่สองข้างของหนวดคู่แรกทั้งสองเส้นจะยาวมาก อาจยาวเป็นสองถึงสามเท่าของความยาวลำตัว ซึ่งเป็นที่มาของชื่อสามัญ นอกจากนั้น ส่วนปลายของหนวดคู่แรกนี้ยังมีลักษณะเป็นเส้นยื่นยาวเลยส่วนที่เป็นผ้าห่ม ออกไปอีกสองถึงสามเท่า รวมแล้วหนวดคู่แรกนั้นยาวกว่าลำตัวห้าถึงหกเท่าเลยที่เดียว ความยาวรวมของปลาหมึกผ้าห่มจึงอาจจะยาวได้ถึง 2 เมตร
ตัวอย่างที่พบในน่านน้ำไทยครั้งนี้จึงถือเป็นครั้งแรกโดยหอยงวงช้างกระดาษใหญ่ได้มาจากผลจับของเรืออวนล้อมที่ทำการประมงในทะเลอันดามัน จังหวัดภูเก็ต ที่บริเวณน้ำลึกประมาณ 4,000 เมตร และตัวอย่างปลาหมึกผ้าห่มเป็นตัวอย่างที่เก็บได้จากเรืออวนล้อม ที่ท่าเรือรัษฎา จ. ภูเก็ต ในเดือนกุมภาพันธ์ 2550 เป็นเพศเมียทั้งหมด ตัวอย่างที่พบมีส่วน ผ้าห่ม ที่ไม่สมบูรณ์ ขาดแหว่งอาจจะเพราะความบอบบางประกอบกับวิธีการจับที่มุ่งหมายสัตว์อื่นมากกว่า
ขณะนี้ ดร.จารุวัฒน์ ได้ทำการสำรวจศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของปลาหมึก ในโครงการวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพในหมู่เกาะตะรุเตา จ.สตูล โครงการนี้เป็นชุดโครงการวิจัยที่ทำการสำรวจรอบด้าน โดยเป็นการร่วมมือกันระหว่างหน่วยวิจัยในสถานวิจัยความเป็นเลิศความหลากหลายทางชีวภาพแห่งคาบสมุทรไทย และภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ เนื่องด้วยหมู่เกาะตะรุเตาเป็นบริเวณที่ยังไม่มีการสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพรอบด้านพร้อมกัน จึงเป็นโอกาสอันดีเพื่อให้ได้ข้อมูลและองค์ความรู้ที่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป ซึ่งโครงการนี้ได้ดำเนินมาเป็นปีที่ 2 แล้ว คาดว่าสามารถสรุปผลได้ประมาณสิ้นปีนี้ และอีกหนึ่งโครงการเป็นการศึกษาความสัมพันธ์ทางวิวัฒนาการของกลุ่มปลาหมึกกระดองในบริเวณคาบสมุทรไทย โดยศึกษาจากดีเอ็นเอ ผลการศึกษาเบื้องต้นยังไม่สามารถจำแนกความแตกต่างของสายพันธุ์ปลาหมึกของทะเลฝั่งอันดามันและฝั่งอ่าวไทยได้อย่างชัดเจน ซึ่งจะต้องศึกษาเพิ่มเติมโดยเอาข้อมูลจากการศึกษาดีเอ็นเอและสัญฐานวิทยามาผนวกกันเพื่อหาข้อสรุปต่อไป
สุดท้าย ดร.จารุวัฒน์ ได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับระบบนิเวศของปลาหมึกไว้ว่า ส่วนของระบบนิเวศของปลาหมึกในประเทศไทยซึ่งเคยมีความอุดมสมบูรณ์ แต่ปัจจุบันด้วยสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนไป น้ำเสื่อมสภาพ ผนวกกับมีการจับเพื่อการบริโภคมากขึ้นด้วยปริมาณของประชากรที่เพิ่มมากขึ้น จึงเป็นสาเหตุทำให้ทรัพยากรปลาหมึกลดน้อยลง ทั้งนี้ทั้งนั้นการรักษาทรัพยากรนี้ให้ยั่งยืนขึ้นอยู่กับจิตสำนึกของทุกคน ในการร่วมกันอนุรักษ์
โดย ASTVผู้จัดการออนไลน์ 5 ตุลาคม 2553 13:21 น.
บันทึกการเข้า
